Monthly Archives: მარტი 2010

ქართული მემარცხენეობა(ნაწილი პირველი)

                  რამდენიმე დღის წინ ნაფტამ ფეისბუკზე რუდი დუჩკეს ინტერვიუს ქართულ თარგმანზე დამთაგა, ცნობილი რევოლუციონერი სიკვდილამდე ცოტა ხნით ადრე 1968 წლის მსოფლიო რევოლუციის დამარცხების მიზეზებზე საუბრობდა,  აანალიზებდა გამოცდილებას , სტატია საინტერესო  იყო მაგრამ სტატიაზე მეტად  ყურადღება მთარგნელის შენიშვნამ მიიქცია , ავტორი  რომელიც  პოზიცინირებას უკეთებს როგორც მემარცხენეს წერს  ინტერვიუ განსაკუთრებით საინტეროსოა დღეს, როდესაც ბევრი ევროპული სახლემწიფოები ისევ იმეორებენ შეცდომას და არ სურთ დაინახონ ის თუ რა ხდება დღევანდულ რუსეთში, თუ როგორ იხრწნება რუსული სოციალური და პოლიტიკური სივრცე დიქტატურის მყარი ელემენტებით და რაც მთავარია, ევროპას არ სურს დაინახოს ის, რომ რუსეთი წარმოადგენს სერიოზულ საფრხეს დემოკრატიისათვის. რუდი დუჩკე ამ ინტერვიუში სწორედ იმაზე მოგვითხრობს. რომ რუსეთზე ნდობა დამღუპველი რამ არის და სრული უაზრობაა. ” (1968 წელს განცდილი მარცხის შესახებ. რუდი დუჩკე) .    

                       პრობლემა ის არის რომ ავტორი(მთარგმნელი) როგორც ჩანს იზიარებს ჩვენი ქართული პროპაგანდის მოსაზრებას და საქართველოს აიგივებს რევოლუციურ ჩეხოსლოვაკეთთან  რომელიც საბჭოთა კავშირმა პრაღის გაზაფხულის დროს იძულებით დააბრუნა ძველ დეფორმირებულ სისტემაში ,  ისევე როგორც ჭეშმარიტად ლიბერალური  საქართველო ლამის დაიპყრო ბოროტმა დიქტატორულმა  რუსეთმა. რეალურად   კავშირი მარქსისტულ ჩეხოსლოვაკეთსა  და ნეოლიბერალურ საქართველოს შორის მხოლოდ პროპაგანდისტური ხრიკი თუ შეიძლება იყოს. ასევეა საბჭოთა კავშირიც    და რუსეთიც ორი წარმოუდგენელად განსხვავებული ცნებებია. საბჭოთა კავშირი დეფორმირებული მუშათა სახელმწიფო იყო(ტროცკისეულად) ხოლო რუსეთი კი მონოპოლისტური ნეოლიბერალური სახელმწიფოა.

                 სინამდვილეში  20-ე საუკუნის  60 იან წლებში  კომუნისტურმა ჩეხოსლოვაკიამ სცადა ნეომარქსისტული იდეებით და რაზეც არავინ საუბრობს ადგილობრივი  კომუნისტური მთავრობით შეექმნა ჭეშმარიტად სოციალისტური სახელმწიფო, ყოველგვარი ბიუროკრატიის და სხვა მანკიერი საბჭოთა გადმონაშთების გარეშე,  მაგრამ სამწუხაროდ ყველა კარგ ჩანაფიქრს არ უწერია ახდენა.  ბრეჟნევის მთავრობამ რომელსაც  ალბათ სამართლიანად მიაჩნდა ერთი გამონაკლისიც კი    დომინოს ეფექტის დასაწყებად ამას   ვერაფრით დაუშვებდა და  საბჭოური ტანკების მეშვეობით    პროგრესული  მარქსისტები შეიცვალა საბჭოური ყაიდის  ბიუროკრატებით. ამ დროს   რა ხდებოდა საქართველოში, ორი პარამილიტარისტული საქართველო და რუსეთი(იდენტური  სახელმწიფო და ეკონომიკური სისტემით) იწყებენ ომს და საბოლოოდ იმარჯვებს ძლიერი რუსეთი, სენტიმენტების გარეშე თუ შეხედავ ეს უფრო თვალნათვლივ ჩანს.

               ეს პოსტი  გასაგები იქნებოდა ეს რომ ყოფილიყო რომელიმე ხელისუფლების მხარდამჭერის დაწერილი , მრავალი გვინახავს და კიდევ უფრო მეტს ვნახავთ  მაგრამ, როდესაც   ამას წერს  ადამიანი რომელიც საკუთარ თავს უწოდებს მემარცხენეს  აშიშვლებს რა  საერთოდ  პრობლემებს  რომელიც   მემარცხენე ფლანგზეა.  ჩანს მემარცხენეების ნაწილს ლევაკობა ან ჩეს მაისურის ტარება ჰგონიათ ან  მოდური ტენდენცია. 

               საოცარია მაგრამ ქვეყანაში სადაც ძალიან დიდი სოციალური პრობლემებია მემარცხენეები სანთლით საძებარები არიან, ფაქტიურად ხელისუფლების და სხვადასხვა მარგინალური ჯგუფების(დასავლური მასშტაბებით) პროპაგანდის შედეგად 10 მემარჯვენეზე მაქსიმუმ 3 მემარცხენე მოდის , ეს მიუხედავას  საზოგადოებაში არსებული   მემარცხენე ტენდენციებისა. 

              ყველაფერმა შარშან გაზაფხულზე(დაახლოებით) დაიწყო შეცვლა როდესაც ერთდროულად ახალგაზრდების რამდენიმე  ნაწილმა აღმოაჩინა რომ მემარცხენეა, ამას მოჰყვა თავისებური ლეფტისტური აუთქამები  მსოფლიო ეკონომიკის კრიზისის პირობებეში  რაღაც მოდურ ტენციადაც გადაიქცა, თვით გარემოს დამცველების ექს-ფორუმზეც კი დაიწყეს საუბარი რაღაც აბსტრაქტულ ლიბერალ-მემარცხნეებზე. არა როგორც დავუშვათ  ცალკეულ ინდივიდ მარგინალებზე არამედ როგორც ორგანიზირებულ ჯფუფზე(ნუ სიმართლე როგორი სხვანაირია გასაგებია ).

              საერთოდ როდესაც ადამიანთა ჯგუფი იწყებს მოქმედებას და მათ შორის კოორდინაცია მცირეა, იწყება პრობლემებიც, ასეა მემარცხნეეებშიც ფაქტიურად მცირე ხანში აღმოჩნდა საკმაოდ ბევრი(ადრეული რაოდენობიდან გამომდინარე) მემარცხენენა რომლებიც ყველა საუბრობს სხვადასხვა ენაზე და ძლიერია მათ შორის განსხვავებულობის შეგრძნება. მაგრამ ეს კიდევ გასაგები იქნებოდა რომ არა სხვა პრობლემები. დიდია მემარცხენეებში წმინდა იდეოლოგიური პრობლემები ფაქტიურად ბევრს მემარცხენეობაზე ძალიან ბუნდოვანი წარმოდგენა აქვს და არ იციან განსხვავებები სხვადსხვა მემარცხენე ტენდენციებს შორის. ძლიერი განათლების პრობლემები, ჯერ კიდევ ძლიერია სხვადასხვა პოსტ-მემარცხენე იდეებიც(ისე მემარცხენების პრობლემებზე მგონი ცალკე პოსტი უნდა დაიწეროს).

              ეს პრობლემები თუ არ მოგვარდება აღმოჩნდება შემდეგ რომ მემარცხენები არამარტო უიმედო მარგინალები ვიქნებით არამედ ბევრი აღმოაჩენს  30 წლის ასაკში რომ თურმე უგულო არ ყოფილა და ახლა დასერიოზულობის დროა.

                    

რუსული პოსტ-მარქსიზმი(ალექსანდრე ტარასოვი)

           ბოლო დღეებია ვფიქრობდი გამეკეთებინა იმ მემარცხენე თუ მარქსისტული ჯგუფებზე ინფორმაცია რომელიც ჩემთვის ფასეულია და მინდა ჩემს მეგობრებს გავუზიარო., მათ შორის  ერთი ჯგუფია  რომელსაც ჩემზე უდიდესი გავლენა აქვს ეს ჯგუფი რუსი   პოსტ-მარქსისტი დისიდენტებია, ბორის კაგარლიცკის და ალექსანდრე ტარასოვის სახით. დღეს გადავწყვიტე ტარასოვზე დავწერო.

           საერთოდ როდესაც ვგებულობ რომ ეს ადამიანი დისიდენტი იყო, პირველი რეაქცია მაქვს რომ მინიმუმ არარაციონალი ნაციონალისტია გამოკვეთილი შოვინისტური იდეებით, ან მეორე ვარიანტია ადამიანია რომელი ერთი ბოროტება საბჭოთა კავშირი გულუბრყვილოთ გაცვალა მეორე უკიდურესობაზე შეერთებულ შტატებზე, ეს აზრი რომ არ დავმალო ლამის სტუდენტობის ბოლომდე გამომყვა, პირველი ბზარი აკვიატებულ იდეას   2006 წელს გაუჩნდა  როდესაც  ინტერნეტში ქექვის დროს აღმოვაჩინე ალექსანდრე ტარასოვის  სტატია   აუგუსტო პინოჩეტზე, სტატიაში შეულაზებლად მიდიოდა საუბარი ჩილეს ფსევდო რეფორმებზე, ინტერესის გაჩენის  შემდეგ ამას მოჰყვა ტარასოვის  რამდენიმე სტატიის წაკითხვა,  დისიდენტებზე ჩემი წარმოდგენა  საბოლოოდ დაიმსხვრა იმის შემდეგ რაც აღმოვაჩინე რომ ტარასოვი საბჭოთა კავშირის დროს ციხეში იჯდა როგორც მემარცხენე მარქსისტი, როგორც აღმოჩნდა საბჭოეთის დროს ყველა დისიდენტი არ ყოფილა ნომეკლატურის გარეთ დარჩენილი ნაციონალისტი შიზოიდები.

           ალექსანდრე ტარასოვი დაიბადა 1958 წელს მოსკოვში, სკოლის წლებიდან მოყოლებული ჩამოყალიბდა როგორც მემარცხენე, ინტერესდება არაორთოდოქსალური მარქსისტული ლიტერატურით, 1972 წლიდან(14ლის!)  იწყება მისი  როგორც მემარცხენე აქტივისტის პოლიტიკური კარიერა,  მეგობრებთან ერთად აყალიბებს ”რუსეთის ნეოკომუნისტურ პარტიას”, სამიზდატის(ქართულად ვერ ვთარგმნე:( სახით ავრცელებს   მარქსისტული ლიტერატურას , წერს პარტიის ძირითად   პარტიის ძირითად პრინციპებს. იწყება პარტიის ზრდა და ცოტა ხანში 35 კაცამდე ადის რაოდენობა.

           ყველაფერი 1975 წელს  დასრულდა როდესაც  უშიშროების ცენტრალურმა კომიტეტმა ტარასოვი და მისი პარტია მთლიანად დააპატიმრეს, ტარასოვი როგორც ლიდერი სპეც-საგიჟეთში გადაიყვანეს, ლევაკების  მკურნალობის თავისებური მეთოდი არსებობდა ყველაზე დიდ მემარცხენე სახელმწიფოში, გაუთავებელი  ცემა-ტყეპა. ინსულინის და ნეიროლოპტიკების დიდი დოზების  პერმანენტური  გაკეთება,  ერთი წლის შემდეგ  ციხიდან ფაქტიურად დაინვალიდირებული  გამოვიდა ტარასოვი.  რეპრესიები პერესტროიკამდე გაგრძელდა, მხოლოდ 1988 წელს მისცეს ცნობა რომ ფსიქოლოგიურად ჯანმრთელი იყო.

          საბჭოთა  პერიოდში მრავალი სამუშაო შეიცვალა დაწყებული შემდუღებლიდან დამთავრებული მედდძმათი,  პერესტროიკის პერიოდში ჩამოყალიბდა როგორც სოციოლოგი და პოლიტოლოგი.

           პირველმა აღწერა და  შეისწავლა 90- იან წლებში რუსეთში ჩამოყალიბებადი სკინ-სუბკულტურა, (Порождение реформ: бритоголовые, они же скинхеды;  Экстремисты по вызову;  ремль наконец выработал молодежную политику: тащить и не пущать;  О молодежи — в жанре доноса;  Фашизм в идеологии, ежовщина на практике. Именно это предлагает России бывший интеллигент Василий Аксенов;  Фашизмов много;  Учебники для скинхедовНаци-скины в современной РоссииМеняющиеся скинхеды. Опыт наблюдения за субкультурой) სტატიების დიდი ნაწილი ანალიზია და სკინჰედების მოძრაობის სოციალური თუ კულტურული ბაზისის შესწავლა, აღსანიშნავია ისიც რომ 2008 წელს რუსმა ნაციონალისტებმა ტარასოვი 10 ყველაზე საშიშ ადამიანების სიაში შეიყვანეს და მასზე ძებნა გამოაცხადეს.

          მრავალმხრივი განათლების და უზომო ერუდიციის გამო ის მრავალ სფეროზე წერს დაწყებული კინოკრიტიკით (Анти-«Матрица», или «Борьба» бабла с ослом;   Годар как Вольтер; ) მემარცხენე მოძრაობების ისტორიით (1968 год в свете нашего опыта;  44 года войны ЦРУ против Че ГеварыСИТУАЦИОНИСТСКИЙ ИНТЕРНАЦИОНАЛ ; ) კიდევ მრავალი სფეროთი. ტარასოვის სტილი ბევრს არ მოსწონს იმიტომ რომ ზემდეტად რადიკალურია, მეტად განსხვავდება სხვა პოლიტოლოგების თუ სოციოლოგების წერის მანერიდან, მაგრამ ერთიც არის, ყველაზე მძაფრი ოპონენტებიც აღიარებენ ტარასოვის მართლად უზომო ერუდიციას და მრავალმხრივ განვითარებას.

         უცხო ენების(ინგლისური, ფრანგული, უნგრული, ესპანური, იტალიური) ცოდნის და ერუდიციის გამო თარმგნის მრავალ მემარცხენე ინტელქტუალს(დერიდა, ფრომი, მარკუზე, თეოფილიო დოს სანტუში, ულრიხა მაინჰოფი და ასე შემდეგ).

პ.ს პირადად ჩემი უდიდესი სურვილია გაისად ქართულმა მემარცხენე მოძრაობამ(ჩანასახში მყოფმა) ჩამოვიყვანოთ ალექსანდრე ნიკოლაევიჩი თბილისში

პ.პ.ს ასე სურვილი მაქვს რომ ჩემმა კოლეგებმა წაიკითხონ ტარასოვი, ის არ არის მოდური ავტორი მაგრამ კაგარლიცკთან ერთად რუსული მემარცხენე ინტელექტუალებსი ლიდერად ითვლება.

ინფო  ალექსანდრე ტარასოვზე
ტარასოვის ვებ-გვერდი
სკეპსისზე
პორტალ ხრონოსზე
რაბკორზე

”მარქსისტი ელვის პრესლი”

ბრიტანული ბიბისი მას  პოლიტიკურ ელვის პრესლის უწოდებს, მის პოპულარობას სხვადასხვა მემარცხენე თუ არამემარცხნე წრეებში მართლაც შეიძლება შეადარო ელვისის პოპულარობას, ეს მაშინ როდესაც ეს სლოვენიელი ფსიქოანალიტიკოსი საუბრობს  თითქოსდა ისეთ  არაპოპულარულ თემებზე როგორიც არის სხვადასხვა პოლიტიკური თეორიები თუ თეორიული ფსიქოანალიზი.  მას გამოსცემენ, თარგმნიან და აღმერთებენ,აკრიტიკებენ მაგრამ  ყველაზე რადიკალური ოპონენტებიც  აღიარებენ მის უნარს  გავლენა მოახდინოს სხვადასხვა  ჯგუფებზე. საინტერესოა რა არის ჩვენი გმირის სლავოი ჟიჟეკის საიდუმლო.

სლავოი ჟიჟეკი  დაიბადა  1949 წელს კომუნისტური იუგოსლავიის მოკავშირე რესპუბლიკა სლოვენიაში, სკოლის დამთავრების შემდეგ ახალგაზრდა სლავოიმ სწავლა ლიუბლიანას უნივერსიტეტში გააგრძელა ფსიქოანალიზის განხრით, იმავე პერიოდში დაიწყო ბეჭდვა  არა-დოგმატურ მარქსისტულ გამომცემლობაში,  თანამშრომლობდა სახელგანთქმულ პრაქსისის ჯგუფთან, მალე სლავოის ცხოვრებაში ცვლილებების პერიოდი დადგა, იცვლება  რეფორმისტული მთავრობა და ახალი ორთოქსოქული რეჟიმის პირობებში სლავოი უმუშევარი რჩება, სწორედ ამ პერიოდში ის იწყებს ლაკანის შესწავლას და შემგომში ეს ლაკანის იდეების ფანატურ პოპულარიზაციაში გამოიხატა,  ერთი შეხედვით ჟიჟეკი არანაირად არ განსხვავდება  სოციალისტური ბანაკის ქვეყნების  მემარცხენე დისიდენტების ბიოგრაფიიდან მაგრამ რეალური ცვლილებები აღმოსავლური ბლოკის დაშლის შემდეგ დაიწყო.

ჟიჟეკი წარმოადგენდა იმ მცირეცხოვან ინტელექტუალებს ჯგუფს  რომლებმაც ვარშავის ბლოკის დაშლის შემდეგაც შეინარჩუნოს კომუნისტური იდეალები, ფუკუიამასეული ისტორიის დასასრულის პერიოდში ჟიჟეკის კომუნისტური პროპაგანდა  სიგიჟედ მიიჩნეოდა მაშინ როდესაც  მაგ დიერდ ლუკაჩის ბუდაპეშტის სკოლა მთლიანად გადავიდა ნეოლიბერალურ იდეებზე ჟიჟეკი ბოლომდე ერთგული გახდა ძველი მარქსისტული ტრადიციების.

ჟიჟეკის ნაწარმოებების ერთი შეხედვით მოდური პოსტ-მოდერნისტური სტილისტიკა და მეორეს მხრივ სიმარტივემ განაპირობა მისი ნაწარმოებების მზარდ პოპულარობას, რაც მთავარია არ არსებობს რეალური მნიშვნელოვანი მოვლენა დაწყებული მატრიციდან და დამთავრებული რაიმე სკანდალით რომელიც ჟიჟეკს არ გაეანალიზებინა და მუდმივად წარმოუდგენლი მხრიდან დაენახვებინა სიტუაცია მკითხველისთვის.

ტერი იგლტონი როდესაც სლავოი ჟიჟეკზე  საუბრობს აღნიშნავს ორ საინტერესო მომენტს  ჟიჟეკის ცხოვრებიდან, პირველი ეს არის ჟიჟეკი მიუხედავად იმისა რომ საკმაოდ მარტივად წერს უჩვეულოდ ღრმა ფილოსოფოსია და ევროპული განმანათლებლური ფილოსოფიის ბრწყინვალე წარმომადგენელია, მეორე მიუხედავად იმისა რომ პოსტ-მოდერნისტული სტილისტიკით წერს მის  ბოლო ნაწარმოებებში იგრძნობა ღრმა სკეპტიციზმი მოდური ტენდენციების მიმართ, მის წიგნში ”В защиту проигранных дел”(ქართულად ადეკვატურად ვერაფრით ვთარგმნე) ის უპირისპირდება გავრცელებულ მოსაზრებას იდეოლოგიების აღსასრულის შესახებ.

ჟიჟეკმა კარიერა როგორც პოსტ მარქსისტმა დაიწყო და დროთა განმავლობაში მისი იდეები კლასიკურ მარქსისტულ პოზიციებამდე მივიდა, ამ მხრივ ის ძალიან სერიოზულია და ცდილობს მივიწყებული იდეების რეანიმირებას და მარქსისტული ანალიზის გამოყენებას ყველა სფეროში(როგორც მაგალითად ”ავატარის” რეცენზიაში), საინტერესოა ჟიჟეკისეული ლენინიც,  წიგნში «13 опытов о Ленине» ის ლენინის აუცილებლობას აყენებს პირველ პლანზე,  მარქსთან დაბრუნება ხომ ”აკადემიური წრეების უცოდველი მოდაა” ლენინი კი რევოლუციის მივიწყებული ბელადია რომლის სახელიც უკავშირდება რეალური სოციალიზმის მშენებლობასთან, ჟიჟეკის ლენინი ლიდერია  რომელიც მარქსისტული ორთოდოქსიის საწინააღმდეგოდ(ერთ ქვეყანაში სოციალიზმის შეუძლებლობის შესახებ)  სწორედ მარქსისტული მეთოდიკით ყველაზე ადეკვატურად გებულობს მარქსის ძირითად იდეას და  რუსი პოსტ-მარქსისტი ბორის კაგარლიცკის სიტყვებით რომ ვთქვათ ხელში იღებს ძალაუფლებას ”რომელიც ქუჩაში გდია”, სწორედ ორთოქსიასთან დაპირისპირებით გებულობს ყველაზე ადეკვატურად მარქსის იდეებს.  ჟიჟეკი ლენინის პიროვნების პრიზმით აკრიტიკებს სხვადასხვა რეფორმისტულ სოციალ-დემოკრატებს რომლებსაც სურთ რევოლუცია მაგრამ არ სურთ მასთან დაკავშირებული პრობლემების აიღონ საკუთარ თავზე.

ჟიჟეკის შემოქმედებაში განსაკუთრებული ადგილი კინოს უკავია, ის ცნობილია როგორც დევიდ ლინჩის ”გაუგებარი” ფილმების მთარგმნელი, თავადაც აქვს მიღებული მონაწილეობა ფილმში რომელშიიც აანალიზებს  სხვადასხვა კინოკლასიკას ფსიქოანალიზის  მეთოდიკის მეშვეობით.

პირადად ჩემი გაცნობა სლავოი ჟიჟეკის შოთა ხინჩაგაშვილს უკავშირდება(ისტერიკა) რომლის ბლოგზეც წავიკითხე სტატია  ამ მეტად საინტერესო ფილოსოფოსის შესახებ, იმ პერიოდში მე უკვე გზაგასაყარზე ვიყავი  ძალიან მჭირდებოდა მემარცხენე თანამედროვე ფილოსოფოსი რომელიც მაქსიმალურად იქნებოდა ადეკვატური თანამედროვე რეალობების, ჟიჟეკი ყველანაირად აკმაყოფილებდა აღნიშნულ კრიტერიუმებს.