სოციალ–დემოკრატიის აპოგეა 1945 და გვიანდელი 1960 იანებზე მოდის, ამ დროს ის წარმოადგენდა იდეოლოგიას და პოლიტიკურ მიმდინარეობას რომელიც ცდილობდა სახელმწიფო რესურების გამოყენების ისეთი მექანიზმის შექმნას , რომელიც საშუალებას მისცემდა საზოგადოების ფართო ფენებს არსებული რესურსების გარკვეულ გადანაწილებას. ამ მიზნებისთვის გამოიყენებოდ შემდგომი მეთოდები: ჯანდაცვის და განათლების ხელმისაწვდომობის ზრდა, გარანტირებული საყოფაცხოვრებო მინიმუმი , ბავშვების და პენსიონერების განსაკუთრებული ზრუნვა , უმუშევრობის მინიმიზაციის სახელმწიფო პროგრამები. სოციალ–დემოკრატია მომავალზე მიმართულ მოძრაობად რჩებოდა და ის მომავალ თაობებს პირდებოდა ინდივიდუალური და საოჯახო შემოსავალის მუდმივ ზრდას. შედეგად ამას ეწოდა “კეთილდღეობის სახელმწიფო”. ეს იყო იდეოლოგია, მიმართული კაპიტალიზმის რეფორმირების გზით მისთვის ადამიანური სახის მიცემისკენ.
ამ იდეოლოგიამ განსაკუთრებით ძლიერებას, დასავლეთ ევროპაში, დიდ ბრიტანეთში, ავსტრალიაშია და ახალ ზელანდიაში, კანადაში და ამერიკაში(სადაც მათ ახალი კურსის დემოკრატებს ეძახონდნენ) მიაღწია –ერთი სიტყვით მსოფლიო სისტემის ძლიერ და მდიდარ ნაწილში , ე.წ “პანევროპულ სამყაროში”. ისინი იმდენად წარმატებელებული გახდნენ, რომ მათმა მემარჯვენე ცენტრისტმა ოპონენტებმაც კი დაიწყეს კეთილდღეობის სახელმწიფოს მხარდაჭერა, მაგრამ ყველანაირად ცდილობდნენ მისი ხარჯების და გაფართოების შეზღუდვას. ამ სამყაროს გარეთ დარჩენილმა სახელმწფიფოებმა შეეცადნენ გამარჯვებულებთან შეერთებას ნაციონალური “განვითარების” კურსის გამოცხადებით.
სოციალ დემოკრატია წარმოადგენდა ძალიან წარმატებულ პროგრამას, ის მხარდაჭერილი იყო იმდროინდელი სამყაროს ორი რეალობით, მსოფლიო ეკონომიკის დაუჯერებელი ზრდით, რომელიც ქმნიდა რესურებს, რომელთა გადანაწილება შესაძლებელი იყო და ამერიკის ჰეგემონიით რომელიც მხარდაჭერას ახდენდა მსოფლიო სისტემის შედარებით სტაბილურობას, მაგრამ ყველაზე მთავარი კი კონფლიქტების არარსებობა გახლდათ კეთილდღეობის ზონაში.
ბედნიერი ეპოქა დიდხანს არ გაგრძელებულა , ორივე რეალობას მალე მოეღო ბოლო. მსოფლიო ეკონომიკამ შეწყვიტა ზრდა და შევიდა სტაგნაციის პერიოდში რომელშიც დღემდე ვიმყოფებით, ხოლო ამერიკის შეერთებულ შტატებში დაიწყო დიდხნიანი ვარდნის პროცესი, რომელსაც მივყავართ მისი როგორც ჰეგემონის მზის ჩასვენებამდე, ორივე ეს პროცესი, განსაკუთრებით 21–ე საუკუნეში აჩქარდა.
1970 იანებში დაწყებულმა ახალმა ერამ, წერტილი დაუსვა მსოფლიო ცენტრისტულ კომპრომის “კეთიდღეობის სახელმწიფოს” ღირსებების შესახებ. ასევე სახელმწიფოს მიერ განხორციელებულ “განვითარებას”. ის შეცვლილი იქნა, ახალი, უფრო მემარჯვენე იდეოლოგიით რომელსაც, ნეოლიბერალიზმი ანუ ვაშინგტონის კონსესუსი ეწოდა, ის საკუთარ თავში გულისხმობდა ბაზრის უპირატესობას მთავრობასთან შედარებით. ეს პროგრამა გამოცხადა ახალ რეალობად–გლობალიზაციად რომელსაც უბრალოდ “არ გააჩნია ალტერნატივა”.
ერთი პერიოდი ჩანდა რომ ნეოლიბერალური პროგრამა ხელს უწყობს “ზრდას” საფონდო ბირჟაზე– მაგრამ იმავდროულად მან მხოლოდ გაზარდა , გლობალური მსოლფიო დავალიანება , უმუშევრობა და უზრუნველყო უფრო დაბალი შემოსავალი მსოფლიო მოსახლეობის უმრავლესობისთვის ვიდრე წინა წლებში , მიუხედავად ამისა პარტიებმა რომლებიც წარმოადგენდენ მემარცხენე, სოციალ–დემოკრატიული კეთილდღეობის სახელმწიფოს დასაყრდენს, დაიწყეს მოძრაობა მარჯვნივ და დათანხდმნენ მოსაზრებას რომ საჭიროა რეფორმისტული მთავრობების როლის მაქსიმალურად შემცირება.
ამავდროულად ნეგატიური ეფექტებმა დაიწყო ზეგავლენის მოხდენა მოსახლეობაზე, მისი ეფექტები იგრძნობოდა თვით მდიდარ პანევროპულ სამყაროშიც, ხოლო დანარჩენ მსოფლიოში ბუნებრივია კიდევ უფრო მძაფრად. რა არჩევანი დარჩათ სხვა სახელმწიფოების მთავრობებს??? მათ დაიწყეს აშშ–ს(უფრო ფართო მნიშვნელობით პანევროპული სამყაროს) შედარებითი ეკონომიკური და და გეოპოლიტიკური ვარდნის გამოყენება , მოახდინეს რა ფოკუსირება საკუთარ ნაციონალურ განვითარებაზე. მათ გამოიყენეს საკუთარი სახელმწიფო აპარატი და წარმოებაზე მცირე დანახარჯები იმისთვის რომ გამხდარიყვნენ “სწრაფად განვითარებადი” სახელმწიფოები. რაც უფრო მემარცხენე იყო მათი რიტორიკა და პოლიტიკური გეგმები, მით უფრო მიდრეკილნი აღმოჩნდნენ განვითარებისკენ.
იმუშავებს კი ეს სტრატეგია, ისევე როგორც ეს მოხდა პანევროპულ სამყაროში 1945 წლის შემდგომ??? სულაც არ არის გარკვეული–მიუხედავად შთამბეჭდავი “ზრდისა” უკანასკნელ 5–10 წლებში, განსაკუთრებით ე.წ ბრიჩ–ის (ბრაზილია, რუსეთი, ინდოეთი, ჩინეთი) ქვეყნებში. ეს დაკავშირებულია, მსოფლიო სისტემის განსხავებულ მდგომარეობასთან 1945 წლის მდგომარეობასთან შედარებით.
ერთ–ერთი მნიშვნელოვანი განსხვავება არის წარმოების ღირებულება, რომელიც ნეოლიბერალური ცდის მიუხედავად მაინც გაცილებით უფრო მაღალა ვიდრე ის იყო 1945 წლის შემდგომ და ეს ხელს უშლის კაპიტალის დაგროვების რეალურ შესაძლებლობებს, ეს კაპიტალიზმს ხდის გაცილებით უფრო ნაკლებად მიმზიდველს თავად კაპიტალისტებისთვის და ყველაზე შორსმჭვრეტელნი იწყებენ ძებნას ალტერნატიული გზების, საკუთარი პრივილეგიის შესანარჩულებლად.
მეორე განსხვავება გახლავთ ის რომ, შესაძლებლობამ სწრაფად განვითარებად ერებს გაზარდოს საკუთარი კეთილდღეობა მოჰყვა დიდი დაძაბულობა რესურსების ხელმისაწვდომობის მხრივ, ამის შედეგად დაიწყო მზარდი რბოლა ტერიტორიების, წყლის და ენერგეტიკული რესურების ფლობისთვის, რაც თავის მხრივ ამცირებს მსოფლიო შესაძლებლობებს კაპიტალისტებისთვის დააგროვოს კაპიტალი.
მესამე– კაპიტალისტური წარმოების უზარმაზარმა ზრდამ მსოფლიო ეკოლოგიას დიდი საფრთხის წინაშე დააყენა . სამყაროში დაიწყო კლიმატური კრიზისი, რომლის შედეგები კიდევ უფრო ზრდის აუარესებს ცხოვრების ხარისხს. ამის შედეგად გაიზარდა მომხრეების რაოდენობა იმ ხალხის რომლებიც ეჭვის ქვეშ აყენებნ “ზრდის” და “განვითარების” არსებულ ეკონომიკურ ტრენდს. ამ მოძრაობას ლათინურ ამერიკაში “buen vivin” სახელი მიიღო, რაც ქართულად საცხოვრებლად გამოსაყენებლ სამყაროს ნიშნავს.
მეოთხე–დამქვემდებარებული ჯგუფების მოთხოვნა, რომლებიც მოითხოვენ მონაწილეობის მიღებას გადაწყვეტილებების მიღების პროცესში, მიმართული არამხოლოდ “კაპიტალისტების” წინააღმდეგ არამედ “მემარცხენე” მთავრობებისადმიც რომლებიც მხარ უჭერენ ნაციონალურ “განვითარებას”
მეხუთე– ყველა ამ ფაქტორის შეერთება და შესამჩნევი ვადნა–ოდესღაც ერთადერთი ძალის– შექმნა მუდმივი სიტუაცია რომელმაც პარალიზება გაუკეთა როგორც მსოფლიო მეწარმეობას ისე მსოფლიო მთავრობებს. შესამჩნევად გაიზარდა გაურკვევლობა არამხოლოდ მოკლევადიან პერიოდში არამედ გრძელვადიანშიც, შედეგად გაიზარდა აგრესიაც.
სოციალ–დემოკრატიული გადაწყვეტილება ილუზია აღმოჩნდა, უბრალოდ საკითხავია რით შეიცვლება ის მსოფლიოს მოსახლოების უმრავლესობისთვის.
ნიკუშა მარქსის ბლოგი 